چندی پیش منزل یکی از آشنایان بودیم که صحبت از رسمهای قدیمی در ایام خاصی از سال شد. یکی از مراسمهایی که در شهر آنها انجام میدادند خیلی عجیب، بیمعنی و بدون فایده بود. (به منظور عدم سوء برداشت نمیتوانم آن رسم را توضیح دهم.) وقتی از وی دلیل این امر را پرسیدم. ایشان گفتند که دلیل آن را هیچ کسی نمیداند ولی این رسمی هست که از قدیم بوده و همه انجام میدادند.
1- در ویدئویی که علی کریمی معرفی کردند، Susan Blackmore از meme یا همان الگوهای رفتاری صحبت میکند. اینکه بسیاری اوقات بدون اینکه دلیل رفتاری را بدانیم، آن رفتار را تکرار میکنیم و به ماشین کپی و تقلید تبدیل میشویم. (مثال جالب دستمال توالت)
2- داستان میمونها و نردبان را احتمالا شنیدهاید. اینکه میمونهای جدید بعد از مدتی، یک رفتار اجتماعی را انجام میدهند؛ صرفا به دلیل اینکه دیگران آن را انجام میدهند بدون هیچ منظور خاصی
3- ماجرای «نگهبانی از نیمکت خالی» را نیز شاید شنیده باشید. نگهبانی از نیمکتی که برای چند ساعت لازم بوده ولی بعد به عادت تبدیل شد و 41 سال ادامه داشت بدون هیچ دلیل.
4- داستان کوتاه «لاتاری» نوشته شرلی جکسون، شاهکاری است که پیروی از خرافات و رسمهای بیهدف را به خوبی نشان میدهد. (مطالعه این داستان کوتاه را توصیه میکنم.)
5- مباحث مربوط به قربانیکردن انسانها و آتش زدن همسر افراد متوفی در برخی از ملل را نیز احتمالا شنیدهاید. مواردی که کورکورانه تا چندی پیش ادامه داشت.
انبوهی از رفتارهای اجتماعی بدون دلیل و منطق وجود دارد که پیروی از آنها جزو عادتهای انسان شده است. لازم است گاهگاهی در رفتارهای خود فکر کنیم. جایگزینی عادتهای بیفایده و مضر با عادتهای سودمند، از اولین قدمهای پیشرفت و موفقیت هر انسانی است. ضمن اینکه همانطور که سوزان اشاره میکند، حتی در عصر تکنولوژی، تمها (Teme) میتوانند نسل بشر را با مشکل جدی مواجه سازند.