از دوران دانشگاه آموخته‌ایم کتابهای تخصصی را به زبان اصلی مطالعه کنیم که البته دلایل متعددی نیز دارد. اما در نمایشگاه کتاب امسال، به دلیل کنجکاوی، تقریبا از تمام غرفه‌های دانشگاهی و تخصصی علوم کامپیوتر با دقت بازدید کردم تا ببینم کتابهای فارسی حوزه فناوری اطلاعات چه وضعیتی دارند. چیزی که دیدم غیرقابل تصورتر از آن چیزی بود که فکر می‌کردم. بسیاری از کتابهای تخصصی در زمینه‌هایی که خیلی هم کاربرد دارد، یا وجود نداشت (مثلا اکسچنج) و یا اگر بود برای نسخه‌های قدیمی آن موضوع بود (مثلا شیرپوینت 2013) چه برسد به تخصصهایی که در ایران کاربرد کمتری دارد. (مثلا اوراکل) در این زمینه ذکر نکات ذیل را خالی از فایده نمی‌بینم.
1- قدر مسلم وجود اصطلاحات تخصصی در حوزه فناوری اطلاعات، ضعفهای زیادی که در ترجمه اینگونه محتواها وجود دارد و اینکه بالاخره هنگام استفاده از دانش باید با زبان انگلیسی از ابزارها استفاده کنیم، باعث شده تا ترجیح و توصیه اغلب متخصصان، مطالعه پی‌دی‌اف انگلیسی آن موضوع باشد اما بخواهیم یا نخواهیم، افراد بسیاری هستند که به دلایل مختلف نمی‌خواهند یا نمی‌توانند انگلیسی مطالعه کنند و مفهوم کامل آن را درک نمایند. علاوه بر این نباید دست روی دست گذاشت و به بهانه‌های مختلف شاهد تضعیف روز به روز بیشتر زبان فارسی در مقابل زبان انگلیسی در این علوم باشیم. متخصصانِ دست به قلمی داریم که می‌توانند ترجمه‌های مناسب یا حتی تألیفهای خوبی انجام دهند.
2- شاید به روز شدن مستمر علوم کامپیوتری و به صرفه نبودن چاپ کتاب فارسی در این زمینه باعث شده تا حتی در زمینه‌های پرکاربرد و دارای علاقه‌مندان زیاد (مانند سئو)، کتابهای جامع و مناسبی منتشر نشود.
3- یکی دیگر از مشکلات چاپ کتابهای تخصصی فناوری اطلاعات، تعداد مشتریان محدود در زمینه‌های خاص می‌باشد که منجر به عدم صرفه اقتصادی این کتابها می‌شود.
4- افراد زیادی را دیده‌ام که چون منبع فارسی وجود ندارد و حوصله یا توان مطالعه منبع انگلیسی را هم ندارند، دانش خود را در زمینه حرفه‌شان، به روز رسانی نمی‌کنند و از ویژگیهای جدید نسخه‌های اپلیکیشن مورد استفاده‌شان بی‌اطلاع هستند. معمولا این افراد به صورت موردی با توجه به نیازی که به وجود می‌آید (نه اینکه خودشان با مطالعه‌ی جامع کارکردهای جدید به وجود آورند) به جستجو در اینترنت می‌پردازند و پاسخ سوالاتشان را در پرسش و پاسخهای فرومها و یا آموزشهای موردی و مقاله‌ای پیدا می‌کنند. یکی از دلایل عدم استفاده از تمام تواناییهای یک پلتفرم یا نرم‌افزار، می‌تواند همین موضوع باشد. دیگر آفت این نوع عملکرد، عدم ارتقای اپلیکیشن مورد استفاده می‌باشد. (چیزی که اغلب ما ایرانیها درگیر آن هستیم و به عنوان مثال ساده با وجود آمدن ویندوز 2016 سرور هنوز بسیاری از مدیران شبکه از ویندوز 2008 استفاده می‌کنند.)
5- حتی در زمینه‌های موردی که دارای اهمیت زیادی هستند نیز کمبود محتوای فارسی مناسب را مشاهده می‌کنیم. به عنوان مثال موردی که اخیرا درخصوص باج‌افزارها پیش آمده است را مرور کنیم: حتما درباره باج‌افزاری که بسیاری از سیستمهای کامپیوتری چه در داخل ایران و چه خارج از ایران آلوده کرده، شنیده‌اید. روز اول که اخبار این باج‌افزار منتشر شد، سریعا به جستجو در اینترنت پرداختم تا اقداماتی برای جلوگیری از آلودگی در شبکه سازمانی انجام دهم. با گذشت بیش از 10 روز از انتشار خبر این حمله‌های سایبری، بهترین مستند فارسی که می‌شود به آن مراجعه کرد اطلاعیه‌های خوب اما ناقص «مرکز ماهر» است. مابقی معمولا اخبار و تکرار نقل قولهای سطحی بود از بدافزاری که بسیاری از سازمانها و کامپیوترهای ما را در سطح کشور تهدید می‌کند.
اما مجموع موارد فوق‌الذکر، فرصتها و تهدیدهایی را ایجاد می‌کند. مثلا یادگیری تخصصهایی که کتاب فارسی کمتری دارند معمولا پردرآمدتر است. بعضی افراد و موسسات که فضا را خوب رصد کرده‌اند نیز اقدام به تولید ویدئوهای آموزشی فارسی نموده‌اند. این اقدام ارزشمند هم آسانتر از انتشار کتاب و مقاله است و هم کم‌هزینه‌تر، ضمن اینکه به روز کردن محتوای ویدئوها سریعتر اتفاق می‌افتد. اما نکته اینجاست که ویدئوی آموزشی می‌بایستی مکمل مکتوبات باشد نه جایگزین. (ویدئو معمولا برای مراجعه مجدد و به قولی ریویوو راحت نیست؛ کمتر ویدئوهای جامع آموزشی وجود دارد و اگر هم وجود داشته باشد به جهت زحمت زیادی که برای تولید آن کشیده شده و جلوگیری از تکثیر غیرمجاز، استفاده از آن سخت‌تر از ویدئوهای پراکنده است؛ در ویدئو چون می‌بینیم احساس می‌کنیم که مطلب را آموخته‌ایم و نیازی به تمرین نیست ولی در مطالعات مکتوب معمولا دست به کامپیوتر می‌شویم و خودمان تمرین می‌کنیم که اثربخش‌تر می‌باشد؛ معمولا کتاب محتوای غنی‌تری نسبت به ویدئو دارد؛ کتاب سریعتر از ویدئو مطالعه می‌شود و کمتر وقت‌گیر است؛ در مطالعه کتاب تمرکز بیشتری داریم) ولی از آنجایی که معمولا متخصصان پلتفرم یا نرم‌افزارهای خاص، درآمد خوبی دارند و به دنبال کسب درآمد از آموزش نیستند و یا حتی تعداد معدودی تمایل به انتشار آموخته‌هایشان ندارند، متأسفانه تعدادی از ویدئوها توسط برخی افراد با دانش ناقص تولید می‌شود که ممکن است دانشجو را به بیراهه ببرد.
درمجموع لازم است با توجه به گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و مشاغل نوینی که در این حوزه پدید می‌آید و نیز اثرگذاری بسیار زیاد محتوای فارسی به روز و غنی این حوزه در وضعیت کلان کشور، همچنین با عنایت به اینکه معمولا بخش خصوصی نمی‌تواند اینگونه محتوا را به سرعت منتشر نماید (به دلایل ذکر شده)، لازم است دولت با حمایت و اتخاذ راهکارهای صحیح برای رفع اینگونه مشکلات نقش پررنگتری داشته باشد.
مهدی عزیز سلام.
چقدر عالی و خوب نوشته ای و بررسی کرده ای .
انگار حرف های دل من را زده ای .
در مورد مرکز ماهر هم بگویم که آنها دلایل امنیتی خودشان را دارند و از همین طریق است که درآمد کسب می کنند .اینها ار هم از این بابت گفتم که خودم با آنها کار کرده ام و رابطه دارم .
من برای کتاب های تخصصی تهران و انقلاب را زیر رو کردم . اما حتی کتاب های آفست(غیر قانونی ) تخصصی را نیز پیدا نکردم . به جز چند مورد منابع زبان برنامه نویسی های دانشگاهی که برای ده ها سال پیش بود .
مطالب کتاب های تخصصی نیز اکثر در ایران پیاده سازی نمی شود یا اگر هم بخواهد پیاده سازی شود اکثر افراد از آن بی خبر هستند و تکنیک ها و ترفند ها را بلد نیستند.
برای مثال من خودم که فیلد معماری و طراحی نرم افزار را برای مطالعه تخصصی ام انتخاب کرده ام و کتاب هایش را خریده ام .اما وقتی به شرکت های بزرگ نرم افزاری ایرانی مراجعه کرده ام برای استخدام ( شرکت هایی که تعداد کارمندان آن 1200است) ، حتی مدیران و طراحان نرم افزار آن شرکت نیز با تکنیک ها و روش های جدید آشنا نیستند و حتی نمی دانند که نامش چیست . چه برسد که در موردش کتابی خوانده باشند.
من خیلی از دلایل را بررسی کردم که انیجا جایش نیست که بحث کنم . اما به این نتیجه رسیدم که ریشه اصلی این مشکل آموزش های نادرست و R&D نکردن شرکت ها و افراد است .
ممنونم .
سلام سعید جان
کاملا درست میگی و دلایل بسیار دیگری نیز وجود دارد. ضمن اینکه به نظرم مشکل خیلی سیستمی تر از این حرفها هست. دست به هرجایش که بگذاری ریشه در عوامل دیگری دارد که همونها هم تأثیرپذیر از عوامل دیگری هستند. عواملی که اکثرشون در اختیار بخش خصوصی و مردم نیست و همت عالی و هدایت سازماندهی شده لازم داره. قصد من از نوشتن این چند خط، حساس کردن افراد به موضوعی هست که نقش بسیار زیادی در پیشرفت یا عدم پیشرفت کشور داره. همانطور که میگی حتی شرکتهای بزرگ IT با مشکل آموزش و به روز رسانی اطلاعات پرسنل با توجه به سرعت پیشرفت فناوری مواجه هستند. موفق باشی